Geschiedenis van de radio

In 1895 wilde Nikola Tesla als eerste een demonstratie geven om elektrische signalen over een grote afstand te versturen. Helaas vatte zijn werkruimte vlam en kon hij het experiment niet uitvoeren. In hetzelfde jaar lukte het Guglielmo Marconi (1874-1937) wel om als eerste een radioverbinding van enkele kilometers te maken met een zelfgemaakte zender en ontvanger die was gebaseerd op een oscillator van Tesla’s ontwerpen. Ongeveer tegelijkertijd deed Alexander Stepanovitsj Popov hetzelfde. Beiden bouwden voort op het werk van Heinrich Hertz, die in 1887 ontdekte hoe elektromagnetische radiogolven konden worden opgewekt en terug ontvangen.
In Italië werd Marconi’s werk niet op prijs gesteld en daarom ging hij naar Engeland. Daar wist hij grotere afstanden te overbruggen en kon hij in 1901 een bericht over de Atlantische Oceaan sturen. Er kan echter niet gesteld worden dat een van bovengenoemden de uitvinder van de radio is. Daarvoor is zowel een zender als een ontvanger nodig, en deze bestaan elk weer uit verschillende onderdelen die ieder een eigen ontwikkeling hebben doorgemaakt. De antenne, een belangrijk onderdeel, is echter wel een uitvinding van Marconi. Otis Pond, een ingenieur die voor Tesla werkte zei ooit, “Het lijkt erop dat Marconi het idee van jou heeft.” Tesla antwoordde, “Marconi is een goede man. Laat hem doorgaan. Hij gebruikt 17 patenten van mij.” Toen Marconi de Nobelprijs in 1909 kreeg, was Tesla woedend. Het was echter pas in 1943 – enkele maanden na het overlijden van Tesla – dat Tesla uiteindelijk toch het patent heeft gekregen op de uitvinding van de radio. 
In enkele jaren tijd werden onder leiding van Marconi steeds grotere afstanden overbrugd: 

Radio had aanvankelijk vooral betekenis als communicatiemiddel tussen onder meer (semi)overheidsdiensten, scheepvaart en militaire gebruikers. Er werd uitsluitend gebruik gemaakt van morse voor signaaloverdracht. De toepassing van radio om een groot publiek te bereiken kwam pas veel later; sterker nog, aanvankelijk bestond er een luisterverbod.

Pas na de uitvinding van de radiolamp door Lee de Forest in 1904 was het niet alleen mogelijk betere ontvangers te bouwen, maar ook zenders die in staat waren gesproken woord en muziek uit te zenden. Daarna ging het hard, een overzicht:

• 1899de eerste radioverbinding over het Kanaal tussen Engeland en Frankrijk.
• 1901de eerste trans-Atlantische radioverbinding tussen Groot-Brittannië en Newfoundland.
• 1914het eerste Europese radioconcert. Initiatiefnemer was Robert Goldschmidt en de uitzending werd verzorgd vanuit villa Lacoste op het Koninklijk Domein van Laken. Bij de Belgische Koninklijke familie werd een kristalontvanger geïnstalleerd.
• 1919het eerste Nederlandse radioprogramma. Initiatiefnemer en presentator was omroeppionier ir. Hanso Schotanus à Steringa Idzerda, die de uitzending vanuit zijn woning in Den Haag verzorgde.

Doordat er muziek en gesproken woord kon worden uitgezonden werd de belangstelling van het grote publiek gewekt en dat zorgde ervoor dat er allerlei soorten ontvangers – al dan niet zelf gebouwd – beschikbaar kwamen. Dat waren toestellen met veel bedieningsorganen, gevoed uit accu’s, en niet op gemiddelde consument toegesneden. Fabrikanten als Philips voelden dat goed aan en ontwikkelden toestellen die relatief eenvoudig te bedienen waren, in de huiskamer gezien mochten worden en werden gevoed uit het stroomnet.

We spreken nu over eind jaren twintig, en vanaf dat moment begon het radiotoestel aan zijn grote opmars in de huiskamers van de Westerse wereld. Daarbuiten werd het medium in minder ontwikkelde en dun bevolkte gebieden – den b.v. aan Nederlands Indië – vaak de enige manier om nieuws en andere informatie te verspreiden, met name toen in de jaren dertig goede korte-golf ontvangers beschikbaar kwamen.

Het machtige medium radio werd al snel onder controle gebracht van overheden en maatschappelijke belangen organisaties die deze invloedrijke structuur voor verkondiging van hun woord in eigen beheer wilden houden. Een van de argumenten hiervoor was dat de beschikbare etherfrequenties schaars waren, wat ook heel lang werkelijk zo was. Dat laatste argument werd vaak gebruikt om te zeggen dat “vrije radio” in tegenstelling tot persvrijheid niet mogelijk was. Daarnaast werd als argument gebruikt dat het medium radio niet aan de commercie moest worden prijsgegeven. Zo was bijvoorbeeld commerciële radio in Nederland tot 1992 verboden.

Als reactie hierop ontstond de  “vrije radio” , vaak een mengeling van commerciële en idealistische motieven, die om in de lucht te blijven reclameboodschappen moest uitzenden. Deze commerciële omroepen kregen in vele landen door de politiek georganiseerde en machtige gevestigde omroep organisaties geen toegang tot de ether en namen hun toevlucht tot uitzendingen vanaf de zee buiten de territoriale grenzen (b.v. Radio Veronica) of vanuit meer liberale landen (Radio Luxemburg).

Door de technologische ontwikkelingen – schaarste in de ether speelt b.v. nauwelijks nog een rol – en gewijzigde politieke inzichten in de laatste decennia is hier een kentering in gekomen. Vrije radio en televisie, binnen de grenzen van de wet, is een groot goed geworden in ons media bestel en daarmee politiek onafhankelijk.

Vele personen en organisaties besteden aandacht aan deze ontwikkelingen. Unique geeft via haar website aan deze activiteiten bekendheid middels links die u kan aanklikken.

TECHNIEK VAN TOEN

Deze website van Andries van Bronkhorst geeft naast een overzicht en beschrijving van een collectie oude radio’s en apparatuur ook inzicht in techniek uit de tijd van toen en besteedt ook aandacht aan zeezenders. Ga hiervoor naar: Techniek van toen

DE ALLEROUDSTE ZEEZENDERS

Zeezenders en vrije radio is een begrip uit de jaren zestig. De geschiedenis gaat echter verder terug waar zeezenders hun oorsprong hadden. Ga voor meer en boeiende informatie naar: De alleroudste zeezenders

FREEWAVE MEDIA MAGAZINE

Freewave magazine een maandelijks magazine beschrijft veel informatie en techniek over vrije radio en piraten zenders in Nederland en België. Log in op Freewave Media Magazine

RADIOVISIE MAGAZINE

Radiovisie Het maandelijks magazine geeft veel informatie over vrije radio vanaf de jaren zestig en links naar opnamen van vele radio stations. Radiovisie Magazine

Indien u passende en bijzondere informatie heeft voor deze website kan u deze zenden aan: info@unique.am